Blog

Badanie fizycznych właściwości gleby przed siewem – dlaczego warto?

Gleba dla rolnika jest „zakładem pracy”, który przynosi mu zarówno pieniądze, jak i satysfakcję. Jeśli znasz budowę ziemi na swoim polu oraz zarządzasz jej strukturą i właściwościami możesz utrzymać żyzność na wysokim poziomie. Jakość gleby można analizować w różnych aspektach, które wpływają na siebie nawzajem jak i na plon. W tym artykule zajmiemy się jej właściwościami fizycznymi oraz wyjaśnimy jak je badać.

Budowa fizyczna gleby

Pod względem budowy fizycznej gleba składa się z wielu elementów, których odpowiedni stan przekłada się na wysoki poziom plonów. Bardzo ważną rolę pełnią dwa czynniki: struktura gruzełkowata oraz zawartość próchnicy. Nie bez znaczenia jest również rodzaj gleby, a nawet żywe organizmy, które w niej żyją (dżdżownice).

Jak samodzielnie ocenić stan gleby?

Ocena właściwości fizycznych gleby pozwoli Ci podjąć właściwe decyzje dotyczące działań technologicznych i nawożenia. Jak samodzielnie ocenić jej stan?

Analiza profilu glebowego

Aby samodzielnie ocenić właściwości fizyczne gleby wystarczy szpadel i wnikliwa obserwacja. Warto wykopać przynajmniej 3 dołki o głębokości do 30 cm. - Jeden dołek wykop tam, gdzie wzrost roślin wskazywałby na słabą jakość gleby.
- Drugi dołek zrób w miejscu, które wydaje Ci się sprzyjające dla roślin.
- Trzeci dołek należy wykonać w miejscu nienaruszonym przez uprawę. 

W wykopanym dołku na szerokość szpadla powstanie profil budowy gleby. Warto zrobić mu zdjęcie (nawet telefonem), a następnie uważnie przeanalizować strukturę ziemi w domu. Na co zwrócić uwagę? Postaraj się dostrzec jaką wielkość mają agregaty glebowe, szczególnie w wyższej warstwie. Żeby rośliny mogły pobierać odpowiednią ilość wody agregaty powinny mieć do 5 cm. Większe świadczą o tym, że gleba jest za sucha. O zbytnim wysuszeniu świadczy również sytuacja gdy nie jesteś w stanie dostrzec w ogóle struktury gruzełkowatej. Przyjrzyj się również korzeniom roślin – czy rozchodzą się na boki czy idą w dół? Jeżeli dochodzą do pewnej głębokości i odbijają na bok albo idą do góry, masz do czynienia z zagęszczeniem gleby na tej głębokości. Spróbuj dostrzec czy i na jakiej głębokości jest podeszwa płużna lub warstwa cienkiej zagęszczonej ziemi. W dobrej jakościowo glebie powinny być widoczne również pory, czyli jamy, w których gromadzi się woda i powietrze.

Aby ustalić na jakiej głębokości znajduje się podeszwa płużna można też użyć penetrometru. Pozwoli to odpowiednio dostosować pracę zębów w głęboszu. Jest to również ważne w celu regulacji pH gleby.

Zrzucanie gleby z wysokości

Dokładniejszej analizy dokonasz jeśli pobierzesz próbkę gleby (najlepiej z ukorzenioną w niej rośliną), a następnie upuścisz ją z wysokości ok. 1 m. Gruda rozsypie się wtedy na mniejsze cząstki. Im ich więcej zostanie przy korzeniu, tym więcej porów i co za tym idzie lepsze możliwości przyswajania wody przez korzenie. Wielkość grud powie Ci też coś więcej o strukturze.

Slamp test

Za pomocą pobranej próbki możesz też wykonać tzw. slamp test. Grudę ziemi włóż do sitka zanurzonego w przezroczystym naczyniu z wodą. Gdy gleba nasiąknie opróżnij zawartość sitka na talerz. Ziemia, w której agregaty są niestabilne i złej jakości zacznie spływać razem z wodą, a po wylaniu na talerz będzie przypominać kałużę błotną. Gleba, która ma stabilną strukturę i przez to lepsze właściwości przenikania wody praktycznie pozostanie nienaruszona. Właściwa struktura sprawi, że rośliny będą miały dostęp do wody i składników odżywczych w trakcie trwania całego okresu wegetacyjnego.

Ocena uziarnienia gleby

Struktura gleby zależy też od jej rodzaju, np. ziemie piaszczyste są bardziej zwięzłe. Jak ocenić uziarnienie gleby? Poprzez rozcieranie oczyszczonej próbki w palcach na sucho lub mokro albo rolowanie wałeczków między kciukiem, a palcem wskazującym.  - Z glebą piaszczystą mamy do czynienia wówczas gdy łatwo się rozciera, nie brudzi palców i nie da się z niej stworzyć wałków. - Gleba gliniasta na sucho kruszy się lekko brudząc palce, zaś mokra zbija się i jest lepka, a wałek ma średnicę 1-2 mm. - Mamy jeszcze glebę pyłową, która podczas rozcierania będzie czymś pośrednim między piaszczystą, a gliniastą, ale utworzy wałek o średnicy 4-6 mm.

Liczba dżdżownic w glebie

Warto jeszcze pochylić się nad liczbą dżdżownic w glebie. Te pożyteczne stworzenia przetwarzają resztki pożniwne, a raczej transportują je z płytkich warstw do głębszych. Dżdżownice na 1 ha w ciągu roku potrafią stworzyć 200 t nawozu organicznego!  Przyjmuje się, że w jednej szufli ziemi powinno być od 2 do 4 dżdżownic, choć dość trudno ocenić to w ten sposób (dżdżownice wbrew pozorom są bardzo szybkie i niełatwo je wykopać szpadlem). Inna podawana wartość to 10-20 dżdżownic na 1 m2, choć w żyznych glebach może być ich nawet do tysiąca. Aby uzyskać dokładny obraz życia dżdżownic na naszym polu należałoby wykonać pełny profil glebowy, czyli wykopać dół o głębokości do 2 m i szerokości 7 m, a potem policzyć korytarze dżdżownic. Można również wykopać odkrywkę w proporcjonalnej skali, np. ⅕ m2 i policzyć liczbę otworów w zeskrobanym nożem profilu glebowym. Na takiej powierzchni wynik w okolicy 20 otworów będzie świadczyć o ich intensywnej pracy.

Badanie zawartości próchnicy w glebie

W laboratorium możesz wykonać rzeczywiste badanie określonych frakcji organicznych dzięki czemu dowiesz się nie tylko ile najświeższej materii organicznej znajduje się na Twoim polu, ale również ile jest próchnicy młodej, średniozaawansowanej, a nawet tej 50-letniej. Analizę zleca się w Okręgowych Stacjach Chemiczno-Rolniczych – to m.in. badanie zawartości próchnicy lub węgla organicznego. Jeśli zdecydujesz się na badanie węgla organicznego uzyskany wynik musisz pomnożyć przez 1,724 – w ten sposób otrzymasz zawartość próchnicy. W przypadku drugiej opcji nie musisz robić już nic. Mówiąc o próchnicy w glebie warto wspomnieć, że dodatkowy 1% w naszym polu to 160 t zmagazynowanej wody i składników pokarmowych. Próchnica magazynuje ich 800 razy więcej niż cząstki ilaste! Warto więc dowiedzieć się jaka jest zawartość próchnicy w glebie i jaką ona ma strukturę. Dodatkowo należy wspomnieć, że na wzrost ilości próchnicy i poprawę struktury ziemi ma wpływ jej zakwaszenie. Grzyby, które sklejają agregaty glebowe nie lubią niskiego pH, a są one szczególnie efektywnie pod względem wzbogacania ziemi w próchnicę – ze 100 kg wprowadzonej słomy wytworzą 50 kg młodej próchnicy. Przy okazji badania zawartości próchnicy dobrze byłoby więc zrobić również badanie odczynu ziemi.

Kiedy i jak często badać glebę?

Wszystkie badania właściwości glebowych najlepiej wykonywać po żniwach, jeszcze przed nawożeniem. Unikaj też zbyt suchej lub wilgotnej pogody, bo badanie będzie niedokładne. Zaleca się, aby próbki gleby analizować przynajmniej raz na 4 lata. Jednak w obecnie niestabilnych klimatycznie warunkach ziemia i jej właściwości ulegają zmianie nawet w ciągu roku. Z tego powodu nie zaszkodzi oceniać jej stan w każdym sezonie uprawowym.

Badanie właściwości fizycznych gleby – co dalej?

Dzięki ocenie właściwości fizycznych gleby możesz wdrożyć na polu odpowiednie zabiegi agrotechniczne. W przypadku ziem piaszczystych należy maksymalnie ograniczyć wiosenną uprawę. Warto też skupić się na wprowadzeniu do nich substancji organicznej, która zatrzyma wodę i nawóz. Innych zabiegów wymagają gleby pyłowe ze złą strukturą w wierzchniej warstwie (warto pamiętać o używaniu wałów doprawiających), a jeszcze innych ziemie gliniaste. Możesz wpływać na poprawę struktury rezygnując z tradycyjnej orki, używając głębosza, a nawet stosując preparaty zawierające kwasy humusowe. Natomiast, aby zwiększyć ilość próchnicy w glebie należy wprowadzić do niej jak najwięcej materii organicznej, np. przez pozostawienie słomy i resztek roślinnych.